Manisa'dan Amerika'ya uzanan bir halı hikayesi

Manisa’nın Demirci ilçesinde dokunan dünyaca ünlü Türk halıları oldukça ilginç bulunan bir yöntemle antika görünümüne kavuşturularak dünya pazarlarındaki yerini aldı. İlçede bulunan 5 bin tezgahta dokunan Türk halıları, dokuma sonrası yıkandıktan sonra ilçenin yollarına seriliyor. Burada günlerce bekletilen halılar; üzerinden kamyonlar, otomobiller, motosikletler ve insanların geçmesiyle birlikte kalın olan dokusunu yitirip incelerek antika görünümüne kavuşuyor. Yaklaşık 15 gün boyunca yollarda bekletilen halılar, zaman zaman ters düz edilerek her yüzüne aynı derecede eskitilme işlemi uygulanıyor.

Amerika ve Avrupa ülkelerinden yoğun talep

Yollara serilen halılar pazara cevap verecek derecede eskitilme işlemi verilmesinin ardından daha sonra yollardan toplanarak yıkama işlemi uygulanıyor. Özenle yıkanan halılar tozlarından tamamen arındırıldıktan sonra gerekli kontrolleri tamamlanarak pazardaki yerini alıyor. Eskitilme işlemi tamamlanan halılar yurt dışı pazarında yoğun talep görüyor. Antika görünümü verilen halılar özellikle Amerika’ya ve Avrupa ülkelerine ihraç ediliyor.

“El dokuması ve Türk düğümünü yurt dışında daha çok tutuyorlar”

Halıların eskitilmesi işlemi hakkında bilgi veren Halıkent Halı Yıkama İşletmesi Sahibi Ali Sarı, “Burada şu an halılara eskitme işlemi yapıyoruz. Halıları yola serip düğüm dediğimiz dokumadaki kalın olan uçlarının incelmesi için eskitme durumuna geçiriyoruz. Arabalar üzerinden geçtikçe düğümler inceliyor ve eskimiş görünümüne kavuşuyor ve antik vazifesi görüyor. El dokuması ve Türk düğümünü yurt dışında daha çok tutuyorlar. Diğer ülkelerde bizim kadar rahat düğüm yapılamadığı için bizim ülkemizin düğümü daha çok tutuluyor. Bir de yurt dışında bu halıların ince ve eskimiş olanları seviliyor” dedi.
Bu yöntemin yaklaşık 30 yıl önce bulunduğunu belirten Sarı, “Bu son 20-30 yıldır sürekli yapılan bir işlem. Tabii antik olduğu zaman daha farklı bakılıyor. Bunu bizim halıcı bir arkadaşımız bulmuş. Sonra da yaygınlaştı bu. Türkiye’de Aksaray ve bizde yapılıyor bu iş” diye konuştu.

“Bu sistem dünyanın hiçbir yerinde yok”

Avrupa ülkelerinde ve Amerika’da antika görünümü verilen halıların oldukça talep gördüğünü belirten Sarı, “Amerika, İngiltere, Fransa, Almanya gibi ekonomisi büyük olan ülkelere gidiyor bu halılar. Ortalama en az metrekaresi 300-400 dolar civarında buradan çıkışı oluyor. Orada da müşterinin tabi alışına bağlı olarak fiyatlar değişiyor. Buradan yurt dışına 300-400 dolar civarında çıkıyor. Oradan da tabi müşteriye daha farklı fiyatlarda gidiyor. Pandemi süreci de çok etkiledi. Yurt dışına çıkış olmadığından biraz durdu. Yavaş yavaş yeniden satışlar artmaya başlayacaktır. Dokuma sezonu da sona erdi. Önümüzdeki aylarda satışlarda bir hızlanma olacaktır. Türkiye’den yaklaşık 15-20 bin metrekare bir ihracatımız oluyor. Demirci’ye gelenler sistemi farklı görüyorlar. Bu sistem dünyanın hiçbir yerinde yok. Eskitme işlemini nasıl yaptığımızı soranlar oluyor. Biz de onlara yöntemlerimizi anlatıyoruz” ifadelerini kullandı.

“Her türlü halı dokunabiliyor”

Manisa’nın Demirci ilçesinde her yöreden her türden halı dokunabildiğini belirten Demirci’de Atölye Halıcılığını Geliştirme Derneği Başkanı Kazım Aysan, “Demirci’de halıcılık 200 yıllık bir geçmişi olan el sanatı. Burada Demirci’de 200 yıldır Gördes’ten gelen halıcılık burada yaşatılmaya çalışılan Türkiye’deki nadir yerlerden bir tanesi. Şu an Demirci’de 5 bine yakın tezgahta halı imalatı devam etmekte. Bu sayı 20 binlerden 5 binlere düşmüş durumda. Ama Demirci’nin bir avantajı var. Atadan beri halıcı olduğu için her türlü modele halıya, kaliteye anında uyum sağlayabilecek altyapısı var. Şu anda Demirci’de antikten tutun Kula’ya, Yörük’ten tutun Milas’a kadar her türlü halı dokunabiliyor” dedi.

“Demirci’de sadece halı dokuma işlemiyle yetinilmedi”

Demirci’de sadece halı dokuma işlemiyle yetinilmediğini ve halıların tamirinden eskitilmesine kadar her türlü işlemin yapıldığını belirten Aysan, “Burada yapılan işlem halının eskitilmesi dediğimiz, yani yıpranmasını istediğimiz bir çalışmadır. Demirci’de sadece halı dokuma işlemiyle yetinilmedi. Girişimcileri bu halıların tamir işini ele almışlar tamir işine girmişler. Halının yıkanmasını gündeme alıp, halı yıkama işine girmişler. Son yıllarda da bu eskitilmiş halı moda olduğundan dolayı yurt dışı pazarlarına cevap vermek amacıyla halının doğal yollarla eskitilmesi yapılmakta” ifadelerini kullandı.

“Demirci dışından gelenler halıların üzerinden geçmekte tereddüt yaşıyor”

Demirci’ye gelen vatandaşların halıların üzerinden geçmekte tereddüt yaşadığını belirten Aysan, “Özellikle Demirci dışından gelen birçok konuğumuz halıların üzerinden geçip geçmemekte tereddüt yaşıyorlar. Şöyle bir tabir vardır; Isparta’ya giderseniz yolunuza gül dökerler, Demirci’ye gelirseniz yolunuza halı sererler. Demirci’de halkın kullandığı bir söz var; ‘Ya okuyacaksın, ya dokuyacaksın.’ Demirci’de gençler ya okumak için başka şehirlere giderler ya da Demirci’de kalıp halı dokumacılığını geliştirmek için çalışma yaparlar” diye konuştu.

“Türkiye’deki camilerin yüzde 95’inde Demirci halısı kullanılır”

El dokuması halıcılıkta Demirci’nin Türkiye’deki tek merkez olduğunu vurgulayan Aysan, “Demirci’de yün dediğimiz otel ve cami halısı türleri de var. El halısıyla beraber Türkiye’deki camilerin yüzde 95’inde Demirci halısı kullanılır. El halıcılığında da Demirci, Türkiye’deki tek merkez denebilir. Isparta, Niğde, Aksaray, Kayseri gibi illerde halıcılık tamamen biterken, Demirci’deki girişimciler 5 bin tezgahta özel halı imalatına devam ediyor. Bunun sebebi de Demirci’nin bu ortama çok iyi uyum sağlayabilmesi. Kayseri’de, Kayseri Halısı’ndan başka halı dokutamazsınız. Niğde’de, başka halı dokutamazsınız. Ama Demirci’de her türlü halıyı dokutabilirsiniz” diye konuştu.

“Uzak Doğu’ya giden tüccarlar yeniden Türkiye’ye dönmeye başladı”

Pandemi sürecinin Demirci’de iyi yönetildiğini belirten Aysan, “Ayrıca Demirci pandemi sürecini de çok iyi yönetti. Çünkü Demirci’ye dışardan da tamirinden tutun, yıkanması ve eskitilmesi amacıyla çok sayıda halı geliyor. Uzak Doğu dediğimiz, Çin, Hindistan, Afganistan, Pakistan’daki bu pandemi sürecinde halı girişi tamamen azalmış durumda. Türkiye’den halı ihracatında da bir durma var. Ama bizim ucuz iş gücüyle rekabet ettiğimiz yer Uzak Doğu. Buralara giden üreticiler artık ülkemize doğru tekrar geri gelmeye başladı. Bu pandemi sürecinde bence artık üreticiler yurt dışı pazarına yönelip daha yüksek tonajda halıyı dokuma imkanına kavuşacak. Ayrıca halı dokumacılığında istihdam da çok yüksek. Demirci’de halının sadece dokuması yapılmıyor. Yünün koyunun üzerinden alınmasından en son mamul dediğimiz aşamaya kadar her türlü imalatı Demirci’de yapılıyor. Bu da Demirci’de kayda değer bir istihdam oluşturuyor” dedi.